قلعه بهستان شهرستان ماهنشان یادگار دوران هخامنشیان+تصاویر

به گزارش موج رسا; در کنار آب‌های رودخانه قزل اوزن، جایی میان آسمان و زمین، تختگاه دیو و دودکش جن برپا شده است. احجامی کم نظیر که به همت ساکنان این سرزمین در دل پدیده‌ای شگفت انگیز، قلعه‌ای شگفت انگیز بنا کرده‌اند. قلعه‌ای با اتاق‌ها و دالان‌ها و راه پله‌های زیگزاگی که البته به دلیل فرسایش طبقات زیرین امکان بالا رفتن وجود ندارد.

پس از 35 کیلومتر از زنجان به سمت تبریز به کمک تابلوهای راهنما وارد جاده ماهنشان می‌شویم که از آنجا تا این شهر حدود 70 کیلومتر مسیری کوهستانی و با آسفالت مناسب پیش رو داریم. البته مقصد اصلی ما روستای بهستان است که در فاصله 12 کیلومتری نرسیده به شهر ماهنشان قرار دارد.

بعد حدود 55 کیلومتر و گذر از روستای مادآباد به روستای ایلی بلاغ که میرسیم، قلعه نمایان می‌شود، وارد روستا می‌شویم، از دور دو حجم صخره‌ای عظیم به فاصله حدود 100 متر از یکدیگر دیده می‌شوند؛ سمت راستی همان قلعه بهستان است که از روستای ایلی بلاغ مشاهده می‌شود.

رودخانه قزل اوزن که از پای قلعه عبور می‌کند دو روستای ایلی بلاغ و بهستان را از هم جدا می‌کند. بنابراین برای رسیدن به قلعه از روستای ایلی بلاغ یا باید از رودخانه عبور کرد و از پله‌های کنار قلعه بالا رفت و یا اینکه حدود 5 کیلومتر در جاده اصلی ادامه مسیر داده و پس از عبور از روستاهای "سریک" و "تک آغاجی" وارد روستای بهستان شویم که تمام مسیر تا پای قلعه ماشین‌رو است.

در روستای ایلی بلاغ و در کنار قلعه و رودخانه مکان‌هایی برای استراحت و برپا کردن چادر برای استراحت و گذراندن یک شب نیز وجود دارد.

آب و باد و باران، از خاک و سنگ و آهک ستون‌هایی قطور و بلند با کلاهک‌هایی مقاوم و سخت خلق کرده‌اند تا توانایی‌هایشان را به رخ بکشند توانایی خلق مجسمه‌هایی عظیم، شگفت و مستحکم.

محلی‌ها آنها را "جن داغی" و "آدام داش" می‌نامند و زمین شناسان "دودکش جن" و "تخت دیو". مردانی سرسخت هم در دل سنگ این ستون‌ها، قلعه‌ای ایمن برای خود ساخته‌اند. این پدیده مخلوق طبیعت و این قلعه ساخته بشر، هنوز کاوش نشده و رازهایش هویدا نشده است. مردم منطقه هم هر روز آن را دیده‌اند و برای جن و اژدهایش داستان‌ها گفته اند و هنوز هم می‌گویند.

قدمت قلعه بهستان یا کهن دژ به دوره هخامنشیان برمی‌گردد. قلعه بهستان یکی از 20 قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان در استان زنجان است که قدمت آن به قرن پنجم هجری قمری تخمین زده می‌شود. به علت شرایط زمانی خاص آن دوره، حاکمان جهت دفاع از خود و مردم اقدام به ساخت این قلعه کرده‌اند.

طبقات بالای این قلعه جهت دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مردم مورد استفاده قرار می‌گرفت. این قلعه که در دل کوهی از جنس خاک سفت و سخت بنا شده است به علت وزش بادهای تند و فرسایش و همچنین عبور رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه در حال تخریب است.

سازندگان قلعه با در نظر داشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده‌اند و اتاق‌ها را بوجود آوردند و به هر تعدادی که به اتاق‌های آن اضافه شده راه‌های ارتباطی آنها به مجموعه نیز بصورت دالان‌هایی افزوده شده است. فضای کلی قلعه به سه دسته شامل اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌ها تقسیم می‌شده است.‌ تکه گاه دارای سقفی تیزه‌دار و دارای محل‌هایی به شکل مثلث یا مدور روی دیوارها برای قرار گرفتن پیه‌سوز بوده‌است.

این دژ دارای راه‌پله‌های زیگ‌زاگی در ضلع‌های غربی و شرقی است که روزگاری از پایینی‌ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع می‌شده و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر خطرناک و تقریباً ناممکن است.

راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است که بالای این پله‌ها، اتاقی به شکل طاق محراب‌های مسجد دوران اسلامی تزئین شده متعلق به دوره اسلامی وجود دارد و راه‌پله‌های زیاد با عرض یک متر نیز اقتباس از این سبک معماری است.

هم اکنون به دلیل تخریب زیاد تنها با کوهنوردی می‌توان بر بالای قلعه با تخته سنگ‌های عظیم مسطح آن رسید. قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد 7 در 3 متر و از جنس سنگ و ساروج قرار دارد که با استفاده از لوله‌های آب گلی نیم‌متری به اسم گنگ آب آن تأمین می‌شده ‌است.

برخی، پیشینه این دژ را به زمان ماد نسبت می‌دهند. مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در 15 کیلومتری شهر ماه‌نشان مستقر شدند و وجود قلعه‌های دفاعی همچون قلعه بهستان در 12 کیلومتری ماه‌نشان معماری زیبا و هنرمندانه‌ای را به نمایش گذاشته‌است. اما بر اساس پژوهش‌های باستان شناسی، پیشینه این دژ به دوره هخامنشیان به اثبات رسیده است. این دژ در دوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز پابرجا بوده و کاربرد داشته ‌است.

این دژ به شماره 1458 به نام قلعه بهستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است قلعه ای منحصر به فرد که متاسفانه به علت عدم توجه مسئولان در آستانه تخریب است.

//س